70 lat rzemiosła człuchowskiego

Początki rzemiosła na terenach człuchowskich datują się na 1200 lat przed naszą erą. Dowodem na jego istnienie są liczne znaleziska z okolic Człuchowa, Sieroczyna, Kołdowa, Dębnicy, Jęcznik Małych, Polnicy, Olszanowa i Krępska, okolicznych jezior i terenów nadrzecznych, a dziś znajdujące się w Muzeum Człuchowskim. Głównym czynnikiem wpływającym na rozwój gospodarczy tych terenów był handel i wymiana lokalna.

Znaczne ożywienie nastąpiło w XIII wieku. W Człuchowie powstał pierwszy kościół, kształtuje się ludność mieszczańska a szlak handlowy prowadzący nad morze przyczynia się do rozwoju takich rzemiosł jak kowalstwo, kołodziejstwo, rozwijają się szewcy i kramarze. W 1348 roku Człuchów otrzymuje prawa miejskie.

W XVI wieku największy rozkwit przeżywa browarnictwo i piwowarstwo. Rzemiosło jest odpowiedzią na potrzeby mieszkańców. Odnotowano w tym czasie 8 rzemieślników: piekarza, 2 szewców, płóciennika, kołodzieja, stolarza, kowala i ślusarza.

W 1729 roku wybucha w Człuchowie ogromny pożar, niszcząc wszystko co do tej pory osiągnięto. Powoli następuje odbudowa, rozwija się rolnictwo i handel oraz drobne rzemiosło – kowale i szewcy. Odradza się browarnictwo i piwowarstwo.

Pierwsza i druga wojna światowa to kolejny okres pogarszania się warunków życia mieszkańców ziemi człuchowskiej.

Po II wojnie pierwsze zapiski dotyczące początków Cechu Rzemiosł Różnych pochodzą z 23 września 1945 roku. W tym dniu na zebraniu wspólnym rzemieślników w Człuchowie powołano do życia organizację pod nazwą Związku Cechów Rzemieślniczych w Człuchowie na ziemiach odzyskanych. Inicjatorem pierwszego zebrania rzemieślników był Edward Babiarski z zawodu rzeźnik z Człuchowa.

Gośćmi zaproszonymi byli delegaci Izby Rzemieślniczej w Bydgoszczy oraz Starosta Człuchowa – Kowalski Stanisław. W myśl Ustawy Przemysłowej istniał obowiązek należenia rzemieślników do Cechu.

Związek Cechów Rzemieślniczych w Człuchowie skupił w swojej organizacji kilka branżowych cechów takich jak: piekarsko-cukierniczy, młynarski, rzeźniczo-wędliniarski, skórzany, krawiecki, fryzjersko-perukarski, rzemiosła mieszane.

Pierwszym starszym Cechu został Edward Babiarski.

Mimo trudności w zaopatrzenie surowców rzemiosło rozwija się, powstają nowe zakłady rzemieślnicze, rozwijają się szczególnie rzemiosła budowlane, metalowe, drzewne. Już w 1946 roku czynnych jest 112 zakładów rzemieślniczych. Prężnie działają cechy branżowe, np. były 44 zakłady stolarskie.

W związku z rozporządzeniem Izby Rzemieślniczej w Szczecinie stwierdzającej, że od 1949 roku prowadzić warsztat rzemieślniczy może tylko mistrz, powołane Komisje Egzaminacyjne, które miały pomóc w uzupełnianiu wiadomości zawodowych kandydatów przygotowujących ich do samodzielnego prowadzenia zakładów i szkolenia młodych kadr.

Działały również Cechy Okręgowe Stolarzy i Kołodziei w Wałczu i Złotowie, które zlikwidowano w 1948 roku. Prężnie działał również cech kowali, który liczył liczył 55 członków.

W 1947 roku osiągnięto najwyższy wskaźnik zatrudnienia w rzemiośle wynoszący 2,3 osoby na jeden zakład. Zdecydowana większość zatrudnionych pracowała w grupie rzemiosł spożywczych, metalowych, odzieżowych i skórzanych, co wskazuje że prowadziło ono w tym okresie działalność ukierunkowaną na zaspokojenie potrzeb ludności. Rozwojowi rzemiosła w tym czasie towarzyszy przychylny stosunek władz. Wyroby i usługi rzemieślnicze cechowały się wysoką jakością, były wykonywane w terminie i solidnie. W tym okresie rzemiosło zostało w pełni włączone w odbudowę zniszczonego kraju. Zakładano osiągnięcie do 1949 roku poziomu produkcji i usług rzemieślniczych w przeliczeniu na jednego mieszkańca do wartości osiągniętej w latach 1938-1939.

Decyzją Ministerstwa Przemysłu i Handlu Departamentu Miejscowego z dnia 4 czerwca 1948 roku obszar ówczesnej Izby Rzemieślniczej w Szczecinie podzielony został na cztery okręgi dla których ustanowione zostały Okręgowe Związki Cechów. Na obszarze ówczesnego województwa koszalińskiego miały działać dwa Okręgowe Związki Cechów w Koszalinie i Szczecinku.

W dniu 6 lipca 1950r. Dokonano podziału województwa szczecińskiego na dwa województwa szczecińskie i koszalińskie, w ten sposób Słupsk i powiat słupski znalazły się w nowym województwie koszalińskim do którego należał Człuchów i powiat człuchowski.

W latach 1948-1953 nastąpił znaczny spadek liczby indywidualnych zakładów rzemieślniczych. Wpływ na to zjawisko miały zasadniczo trzy czynniki. Polityka podatkowa w stosunku do rzemiosła, spowodowała masową likwidację zakładów i przechodzenie rzemieślników do innych działów gospodarki narodowej. Następnym czynnikiem było krytykowanie przez społeczeństwo szybkie bogacenie się rzemieślników. Wreszcie wyraźny zanik niektórych rzemiosł, szczególnie na wsi jak: kołodziejstwo, bednarstwo, kowalstwo i rymarstwo. Zaostrzono również wymagania w stosunku do rzemiosła i przystąpiono do likwidacji wielu zakładów.

Straty spowodowanie zniszczeniem rzemiosła okazały się dotkliwe dla społeczeństwa, ponieważ ta dziedzina produkcji swoją specyfiką opartą na ciągłości pokoleniowej została przerwana.

W latach 1949-1956 rzemieślników zmuszano do pracy w spółdzielniach rzemieślniczych, które w przeciwieństwie do fachowców pozostających wciąż na własnym utrzymaniu, otrzymywały reglamentowane przydziały surowców i ułatwione możliwości zbytu wyrobów przy istnieniu państwowych i spółdzielczych sklepów. Był to najtrudniejszy okres dla rzemiosła. Rzeźnicy, piekarze, mechanicy i inni sprzedawali swoje warsztaty spółdzielniom pracując w nich jako siła najemna.

Cech Rzemiosł Różnych w Człuchowie działał prawnie na podstawie Zarządzenia PWRN w Koszalinie z dnia 11.11.1951 r. nr PA II 7/3/50. Ramową działalność Cechu określił Statut Cechu w Człuchowie zatwierdzony przez PPRN w Człuchowie z dnia 23.06.1950 r.

Cech podlegał pod Izbę Rzemieślniczą w Szczecinie. Pierwsze Walne Zgromadzenie Członków Cechu Rzemiosł Różnych odbyło się dnia 30.07.1950 r. w Szkole Zawodowej w Człuchowie. Na stan obecnych wszystkich członków 62 w Walnym Zgromadzeniu uczestniczyło 40 członków. Na Walnym zapoznano zebranych rzemieślników ze statutem Cechu zarządzeniem Wojewody o powołaniu Cechu i Komisarycznego Zarządu. Starszym Cechu był Jackowiak Aleksander, Podstarszym Cechu – Nowakowski Józef, Sekretarz Zarządu – Bartkowski Józef, Skarbnik Zarządu – Puzowski Franciszek.

Z dokumentacji Cechu wynika że od 1952 roku przez okres dwóch lat cech był nieczynny, a członkowie organizacyjnie należeli do Cechu w Szczecinku i Złotowie. Akta biurowe zostały przyjęte przez Cech w Szczecinku. W okresie od 4 kwietnia 1955 roku do 15 grudnia 1956 roku skład Komisarycznego Zarządu Cechu zatwierdziła Izba Rzemieślnicza w Słupsku. Członkami Zarządu byli: Starszy Cechu – Chrzanowski Robert, Podstarszy Cechu – Nickowski Stanisław, Sekretarz Zarządu – Rójek Władysław, Skarbnik Zarządu – Lubiński Jan. Kierownikiem Biura Cechu był w tym czasie do dnia 31 lipca 1956 roku Sarnowski Józef. Biuro Cechu mieściło się w Człuchowie przy ulicy Długiej 42 a od 10 października 1956 r. przeniesiono je do gmachu PPRN w Człuchowie.

W dniu reaktywowania Cechu było 65 członków Cechu, a już na 15 grudnia 1956 r. zrzeszonych było 113 rzemieślników. W 1956 roku sytuacja rzemiosła i usług formalnie uzyskała status uzupełniania produkcji państwowej.

Po 1956 roku powstał szereg nowych sklepów, restauracji i warsztatów rzemieślniczych różnych branż, zasilających handel w towary których nie produkowały przedsiębiorstwa państwowe.

W tym czasie w Cechu było 43 uczniów rzemiosła. Według danych z protokołu Walnego Zgromadzenia Członków Cechu z dnia 22.06.1958 roku w tym okresie cech liczył 160 członków.

Od 1959 r. do 1973 r. siedzibą Cechu był barak przy ulicy Traugutta 4 w Człuchowie, który został adaptowany z pomieszczeń gospodarczych.

W 1961 konstrukcja przepisów podatkowych zaczyna być dostosowana do ówczesnej polityki gospodarczej pod względem rzemiosła. Preferując pewne kierunki stawiano przede wszystkim na szkolenie uczniów. Stąd przyznanie ulg rzemieślnikom opodatkowanym w formach ryczałtowych. Następnie wprowadzono ulgi podatkowe dla tych rzemieślników, którzy dokonywali inwestycji w swoich zakładach.

W 1964 r. wprowadzono szereg udogodnień dla rzemiosła w szczególności zaprzestano domiarów, obniżono stopę podatkową, usprawniono zaopatrzenie w surowce i maszyny. Wprowadzono udogodnienia w kredytowaniu rzemiosła. Uporządkowano sprawy przydziału lokali i czynszu. Obniżono koszty ubezpieczeń społecznych z tytułu zatrudnienia pracowników najemnych. W wyniku tego w latach 1954-1964 powstało w Polsce 43370 nowych zakładów rzemieślniczych.

Od 1973 r. wykaz rzemiosł był otwarty. W konsekwencji powyższych rozwiązań przyjętych w ustawie było włączenie do rzemiosła rodzajów działalności, które rzemiosłem dotąd nie były.

W latach 1945-1989 r. Człuchów powiększył swoją powierzchnię dwa razy. Największy rozwój przestrzenny miasta obejmował lata 70-te. Na przestrzeni lat zwiększyła się ilość członków cechu i tak w 1975 roku były 224 zakłady rzemieślnicze, a zatrudnienie w zakładach rzemieślniczych łącznie z uczniami wynosiło 458 osób. W roku 1980 było 388 zakładów rzemieślniczych, a zatrudnienie wynosiło 761 osób, w tym 504 pracowników i 197 uczniów. Natomiast na 1 stycznia 1989 r. było już 441 zakładów rzemieślniczych.

W kolejnych latach powyższe dane przedstawiały się następująco:

Organizacja rzemieślnicza miała możliwość rozwijania się dzięki dużemu zaangażowaniu się Zarządu Cechu i Członków całej organizacji. W tych latach zakupiono obecny budynek biura Cechu, przeprowadzono jego remont kapitalny, pobudowano magazyn oraz pawilon handlowo-usługowy na posesji Cechu.

Dzięki wprowadzeniu w Cechu działalności gospodarczej w formie wynajmów pomieszczeń w budynku Cechu i Pawilonie Handlowo Usługowym, a ostatnio w Magazynie możliwe jest utrzymanie organizacji, a nawet wykonywanie remontów w obiektach Cechu.

Wyremontowano wewnątrz pawilon handlowy, położono nową instalację elektryczną z podziałem liczników na poszczególne sklepy, dwukrotnie kładziono papę na magazynie i pawilonie, odnowiono elewację pawilonu, wstawiono szyby i kraty. Dokonano modernizacji centralnego ogrzewania w biurowcu i pawilonie na dwa odrębne piece olejowe z wymianą grzejników „purmo”, zrobiono nowe schody dębowe na II piętro biurowca, zrobiono nowe drzwi wejściowe do budynku biurowego. Dokonano zmiany całego pokrycia dachu blachą, odmalowano pomieszczenia biurowe i klatkę schodową w budynku Cechu. Wymieniono okna na plastikowe, wyłożono glazurą kuchnię i łazienki WC w budynku biurowym Cechu. Przeprowadzenie stałych remontów w Cechu możliwe jest dzięki dużej gospodarności i zapobiegliwości członków Zarządu o wygląd swojej siedziby.

W tutejszym Cechu prowadzone jest Biuro Rachunkowe dla członków Cechu jak i osób obcych. Z usług Biura Rachunkowego Cechu korzysta przeszło 90 klientów. W ramach Biura Rachunkowego Cechu świadczone są usługi rozliczenia ZUS.

W Cechu prowadzone są szkolenia i kursy BHP i ppoż. dla rzemieślników, pracowników i uczniów zakładów rzemieślniczych.

Nowelizacja Ustawy o rzemiośle z 2001 roku zobligowała rzemieślników mistrzów szkolących do obowiązkowej przynależności do Izby Rzemieślniczej lub Cechu. W oparciu o Uchwałę Nr 4 z 2002 roku Związku Rzemiosła Polskiego oraz uchwałę Izby Rzemieślniczej w Słupsku, Cech tutejszy przejął uprawnienia do prowadzenia i sprawowania nadzoru nad przebiegiem szkolenia w rzemiośle. Zarząd Cechu upoważnił do prowadzenia i sprawowania nadzoru nad szkoleniem uczniów w tutejszym Cechu najpierw Kierownika Biura Cechu panią Marię Saganowską, która posiadała specjalne uprawnienia instruktora praktycznej nauki zawodu, obecnie obowiązki te pełni pani Danuta Budek.

Zarząd Cechu i Izba Rzemieślnicza Słupsk w czerwcu 2002 r. zawarli w tej sprawie specjalne pisemne porozumienie dające Cechowi takie uprawnienia. Bardzo dobrze układa się współpraca ze Szkołą Zawodową, Powiatowym Urzędem Pracy w Człuchowie, Starostwem Powiatowym, ZUS-em i innymi instytucjami i Urzędami.

Dużą zasługą jest aktywność Zarządu Cechu, osobiste zaangażowanie się Starszych Cechu. Nasi członkowie włączają się aktywnie w życie Miasta Człuchowa.

W październikowych wyborach w 2002 r. w skład Rady Miasta weszli nasi rzemieślnicy: Odalanowski Dariusz – stolarz z Człuchowa i Marcinowski Marek inżynier właściciel zakładu montażowego z Człuchowa, który nieprzerwanie jest radnym do dzisiaj.

Również w Miastku powstał Cech Rzemiosł Różnych, w dniu 1 stycznia 1966 roku, jednak po krótkiej działalności to jest w 1990 roku został zlikwidowany. Po likwidacji Cechu Rzemiosł w Miastku rzemieślnicy prowadzący zakłady przystąpili do Cechu Rzemiosł Różnych w Człuchowie i tak jest do chwili obecnej.

Od 1990 wprowadzono dobrowolność przynależności rzemieślników do organizacji cechowej. W wyniku takiej interpretacji przepisów duża liczba rzemieślników postanowiła nie należeć nigdzie. Pozostali w Cechu Człuchowskim rzemieślnicy z rejonu Miastka ci którzy szkolą uczniów w rzemiośle. Część rzemieślników przeniosła się do Cechu w Bytowie. W obecnych trudnych czasach zmian przepisów podatkowych, wejścia Polski z dniem 01.05.2004 r. do Unii Europejskiej, wejścia w życie ustawy o swobodzie działalności gospodarczej w sierpniu 2004 r. oraz zmianie ustawy dotyczącej refundacji kosztów szkolenia uczniów rzemiosła obejmującej nowe rygory i uwarunkowania refundacji począwszy od miesiąca 2004 r. nowo wybrane organy samorządowe starają się prowadzić Cech Człuchowski w jak najlepszej kondycji ku zadowoleniu i korzyści członków rzemieślniczych zrzeszonych w Cechu Rzemiosł Różnych w Człuchowie. Członkowie Cechu uczestniczą w spotkaniach organizowanych dla przedsiębiorców, którzy pragną przyjąć do swoich zakładów nowych pracowników, stażystów bądź absolwentów. W spotkaniach oprócz rzemieślników i osób niezrzeszonych w Cechu uczestniczą członkowie Zarządu Cechu oraz przedstawiciele władz i instytucji Człuchowa współpracujących z rzemiosłem między innymi: kierownik Centrum Inicjatyw Gospodarczych w Człuchowie, Dyrektor Powiatowego Ośrodka Edukacji Kultury Sportu i Turystyki w Człuchowie oraz Dyrektor Powiatowego Urzędu Pracy w Człuchowie. Efektem spotkań jest przyjęciem do nauki w zakładach rzemieślniczych większej liczby uczniów w rzemiośle, a także korzystanie przez pracowników ze środków unijnych za Pośrednictwem Urzędu Pracy na aktywne formy zatrudnienia bezrobotnych.

Członkowie Cechu w ramach współpracy rzemieślnikami z innych krajów, np. z Lubeki uczestniczyli w spotkaniu zorganizowanym na początku września 2004 r. w salach Izby Rzemieślniczej Pomorza Środkowego w Słupsku. Celem spotkania było zacieśnienia współpracy w branży: metalowej, budowlanej, mechaniki pojazdowej i innych na terenie Niemiec i Polski oraz innych krajów unijnych.

Zarząd Cechu pozytywnie patrzy na przyszłość, z dużym zaangażowaniem szuka nowych rozwiązań i możliwości do dobrego utrzymania obiektów Cechu i rozwoju organizacji na rzecz całego człuchowskiego rzemiosła.

Wróć na górę